Pan fydd pilen lledathraidd yn gwahanu toddiant gwan oddi wrth toddiant cryf, mae dwr pob amser yn llifo o’r toddiant gwan i’r toddiant cryf. Osmosis yw’r trylediad dwr hyn. Trwy Osmosis y mae dwr yn symud o gell i gell mewn planhigion. Mae cellbilen cell planhigyn yn lledathraidd. Felly mae Osmosis yn cymryd lle. Gallwn hefyd dangos bod Osmosis yn cymeryd lle mewn meinwe byw drwy arbrofi ar daten e.e mewn ddisgl petri A mae taten wedi’i ferwi yn eistedd mewn ddwr, gyda halen ar y top. Yn ddisgl petri B,mae taten heb ei ferwi yn eistedd mewn dwr hefyd gyda halen arno. Y mae ddisgl petri C yn cynnwys taten heb ei ferwi, yn eistedd mewn ddwr gyda ddim halen arno. Yn disgl petri A, gwelwn bod yr halen yn aros yr un peth, oherwydd mae’r holl celloedd wedi’i ddinistrio wrth ei ferwi. Yn disgl petri B,mae’r dwr yn tryledi o’r daten i’r halen gan doddi’r halen ar yr un pryd. Yn disgl petri C,does dim halen felly dydy Osmosis ddim yn cymryd lle.
Osmosis yw symudiad dwr o doddiant gwan i doddiant cryf ar draws pilen lledathraidd. Y mae’r gyfradd y mae’r dwr yn mynd mewn cell trwy Osmosis yn dibynnu ar maint y deunydd yn y nodd,h.y cryfder y toddiant. Gryfaf y toddiant hwn o’i gymharu a hylif tu allan i’r cell, cyflymaf y gyfradd Osmosis neu mwyaf yw gwasgedd y dwr. Gwasgedd Osmotig-gwasgedd sydd ei angen i atal Osmosis. Ar y gwasgedd hwn mae dwr yn cael ei wasgu nol trwy’r bilen mor gyflym ag y mae’n ddod i fewn trwy Osmosis. Bydd cynnwys ychwanegol y gell yn chwyddo’r gell ac yn pwyso tuag allan yn erbyn y cellfur. Mae celloedd llawn chwydd-dynn yn rhoi cynhaliaeth i phlanhigion sydd ddim yn pren.
TODDIANT HYPOTONIC:Crynodiad dwr yn uchel, crynodiad y toddyn yn isel= toddiant gwan.
TODDIANT HYPERTONIC:Crynodiad y ddwr yn isel, crynodiad y toddyn yn uchel= toddiant gryf.
Y mae dwr yn symud o doddiant HYPOTONIC i’r toddiant HYPERTONIC.
Cell planhigyn yn ymddwyn yn wahanol i un anifail
Bydd cell anifail mewn toddiant hypertonic, wrth edrych arnynt o dan microsgop yn crebachu. Mewn toddiant hypotonic buasent y celloedd yn chwalu
Mae ganddynt celloedd planhigyn cellfur sydd wastad yn cadw ei siap. Bydd cell planhigyn mewn toddiant hypotonic yn chwyddo gyda dwr ond ddim yn byrstio, buasent yn chwydd-dynn. Cell planhigyn mewn toddiant hypertonic: gallwn profi bod dwr yno trwy edrych ar pwysau’r cell, buasai mas y tatws yn cynyddu gyda mwy o ddwr ynddynt. Y mae cell wedi’i lewni a ddwr yn edrych mwy neu lai yr un peth ond yn pwyso mwy. Mae’r cytoplasm a’r cellbilen yn symud i fewn tuag at y canol-plasmoleiddio, a bydd mas y tatws yn lleihau.
Yr ymchwiliad:
Rydym yn defnyddio tatws mewn toddiannau gyda crynodiad halen amrywiol. Byddwn yn dechrau gyda toddiant 0 molar, 0.1 molar, 0.2 molar a.y.y.b nes iddyn ni cyrraedd 1 molar. Rydym yn methu cael toddiant gryfach na 1 molar, mwy na 1molar=halen ddim yn toddi. Byddwn yn mynd lan mewn camau o 0.1 molar.
Ffactorau
Byddwn yn cadw’r tymheredd yn gyson- Osmosis/Trylediad yn digwydd oherwydd bod molecylau yn nwy neu hylif yn medru symud. Os cynyddwn y tymheredd bydd molecylau gyda mwy o egni kinetig yn symud yn fwy gyflym a bydd Osmosis yn gyflymach. Y mae’n bwysig bod Osmosis yn digwydd ar yr un cyfradd.
Byddwn yn cadw arwynebedd y tatws yn 1cm o ddiametr ac yn 3cm o hyd. Dydy mas ddim yn gwneud gwahaniaeth. Mae Osmosis yn digwydd ar yr arwyneb, mae rhaid torri’r tatws yr un faint a cadw’r arwyneb yn eitha tebyg oherwydd mae’n orfodol cael yr un faint o le ar gyfer Osmosis.
Mae rhaid defnyddio’r un offer trwy gydol yr arbrawf gan newid ddim i sicrhau prawf teg. Mae rhaid hefyd sicrhau bod yr holl grwpiau o tatws yn mynd mewn i’r tiwb arbrofi am yr un amser i sicrhau prawf teg.
7. Sut byddwch yn gwneud yn siwr bod eich arbrawf yn ddiogel?
Byddwn yn sicrhau arbrawf ddiogel trwy rhoi y stolion o dan y ddesgiau, cymeryd sylw ofalus gyda’r offer e.e scalpwl,torrwr tatws.
8.MESURIADAU
(i) Ffactor annibynnol ( dyma’r ffactor byddwch yn newid)
Beth byddwch yn ei newid? Crynodiad y toddiant.
Pa offer byddwch yn ei ddefnyddio i’w fesur? Biwred.
Fy mesur lleiaf fydd 0.0m Fy mesur fwyaf fydd 1m.
Mi fyddaf yn cynyddu fy mesuriadau mewn camau o 0.1m.
Mi gymraf 11 ddarlleniad.
(ii) Ffactor dibynnol (dyma’r ffactor bydd yn newid o ganlyniad i amrywio’r ffactor annibynnol.)
Pa ganlyniadau byddwch yn eu mesur? Y mas.
Pa offer byddwch yn ei ddefnyddio i’w fesur? Clorian.
9.Gwnewch restr o’r offer sydd angen arnoch.
- Biwred.
- 11 ddisgl petri.
- Tatws.
- Dwr
- Toddiant halen
- Torrwr tatws.
- Scalpwl.
- Teilsen.
- Bicer.
- Clorian
- Stondyn a chlamp.
10. Cynlluniwch eich ymchwiliad.
1.Casglwch yr holl offer.
2. Mesurwch y toddiannau.
3. Torrwch y tatws yn hafal i sicrhau prawf teg.
4. Rhannwch y tatws mewn grwpiau ac rhowch nhw mewn 6 disgl petri gyda’r toddiant gan dechrau gyda’r toddiant 0 molar.
5. Dechreuwch y cloc
