Wedi’r broses yma yn y ceg, mae’r molecylau sydd nawr ychydig yn llai yn teithio ar hyd yr osoffogws nes cyrraedd y stumog. Ni wneir dim iddynt yn y stumog; dim ond prodinau caiff eu treulio yma. Mae hyn oherwydd ei fod yn rhy asidig yno, oherywdd presenoldeb asid hydroclorig (HCl (aq)), i ffafrio gwaith yr ensym carbohydras fel sydd i’w gael yn y ceg; yn wir, oherwydd yr amodau hyn, yr unig beth a dreuliwyd yn y stumog yw prodinau, gan yr ensym proteas, i asidau amino. Felly, ar ol gwario amser yn y stumog heb wneud dim yn gemegol, mae’r molecylau nawr yn teithio drwy’r dwodenwm, sy’n cysylltu’r stumog i’r goluddyn bach, er cyrraedd y diweddaraf.
Yno, gorffenir y broses o dreulio carbohydradau, eto gan yr ensymau carbohydras - dechreuir drwy treulio’r cadwyni mawr a wneir ychydig yn llai yn y ceg gan yr ensymau math carbohydras yn yr amylas pancreatig i maltos, sy'n cael ei dreulio gan maltas i glwcos. Caiff lactos ei dreulio gan lactas yn glwcos a galactos. Yna, mae swcros yn cael ei dreulio gan swcras i fewn i’r gynhyrchion terfynol glwcos a ffrwctos. (Mae model pelen-a-ffon o beta-D-glwcos i’w weld ar y dde.) Felly, yn syml, mae’r molecylau wedi mynd yn llai ag yn llai nes cyrraedd y treimeriaid, y deumeriaid a weithiau’r monomeriaid – mae’r broses o dreulio wedi newid moleciwl mawr anhydawdd, sef y starts, i rai llai, sydd yn gwbl hydawdd sydd a’r modd i gael eu hamsugno yn y coluddyn fach i fewn i’r llif gwaed – a dyna yn union sydd yn digwydd nesaf.
Yn wir – wedi’r molecylau llai gael eu creu yn y coluddyn fach, amsugnwyd hwy gan y filws, sydd wedi eu lleoli ar draws ochr wal y goluddyn, i fewn i’r llif gwaed. Mae’r filws wedi datblygu er cynnig yr arwyneb arwynebedd fwyaf y gallai – mae hyn yn ei alluogi i amsugno mwy o folecylau bychain, megis y glwcos a ddisgrifir yn flaenorol, gyda pob e.e cm3 o’i arwyneb. Gallent hefyd amsugno bwyd yn effeithiol oherwydd fod ganddynt lawer o gapilariau ynddynt, sy’n golygu fod yna llif gwaed da iawn, yn ogystal a’r ffaith fod y rhan allanol sy’n cyffwrdd y bwyd wedi’i dreulio ddim ond yn un gell o ddrwchder – gweler y diagram ar y chwith. Mae rhai pobl yn dioddef o afiechyd Coeliac, sy’n golygu fod glwten yn effeithio arnynt yn negyddol gan ddinistrio rhannau o’r filws hyn, yn eu nadu rhag gallu amsugno rhannau hanfodol o’u bwyd megis y startsiau yma mor effeithiol– i’w helpu, mae sawl cynnyrch ar gael nad ydynt yn cynnwys glwten, sef ‘Gluten-free flour’, reis ayb.. Mae’r ffaith fod y coluddyn fach wedi’i droi a’i gompactio yn ddwys hefyd yn helpu i gynnig mwy o arwynebedd arwyneb, gan ei fod yn amlwg yn hirach ‘na y buasai gyda dim ond un pibell syth.
Caiff y molecylau mono/deusacarid llai eu hamsugo i’r gwaed yn y modd uchod drwy’r broses o drylediad – diffiniad hon yw symudiad gronynnau, yn yr achos yma molecylau gymharol fychain a hydawdd megis glwcos, o ardal o grynodiad uchel i ardal o grynodiad is. Felly, oherwydd fod yna llawer o glwcos yn ardal y coluddyn fach, a chyn lleied yn y llif gwaed, tryledir hwy o’r blaenaf i’r diweddaraf – maent yn symud o’r coluddyn fach i fewn i llif y gwaed. Yna, maent yn teithio ar hyd y gwaed nes cyrraedd cell sydd ei angen – eto, er trosglwyddo’r glwcos o’r gwaed i’r gell, mae’n tryledu oherwydd fod crynodiad uwch yn y gwaed ‘na sydd yn y gell honno. Yna, pan y mae wedi cyrraedd y gell, mae’r broses o gymathiad yn digwydd – y defnydd a wneir o’r bwyd hydawdd yn y corff.
Yn achos glwcos, mae’n adweithydd yn y broses o resbiradaeth aerobig. Hon yw adwaith gemegol lle fod glwcos yn cael ei adweithio gydag ocsigen sydd wedi’i anadlu i fewn a’i drosglwyddo i’r gell eto drwy sawl proses o drylediad er creu nwy carbon deuocsid, dwr ag egni – yr egni sydd yn rhaid ei gael er cynnal systemau hanfodol y corff. Mae’r wybodaeth yma felly yn rhoi yr hafaliadau isod – ar ffurf geiriau i ddechrau, yna gyda symbolau wedi eu cydbwyso ag yna gyda lluniau o’r molecylau;
Glwcos + Ocsigen → Carbon Deuocsid + Dwr (+ egni)
C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O (+ egni)
Wedi’r adweithiad gemegol hyn, mae’r cynnyrchion gwastraff, sef y nwy carbon deuocsid a’r anwedd dwr, yn cael eu tryledu allan yn ol i’r gwaed yn y gweithiennau a’i gario yn ol i’r ysgyfaint, lle mae’r broses yn digwydd eto er iddynt allu dianc drwy’r organeb yn anadlu allan. Cant yna eu cynnwys mewn ffotosynthesis mewn planhigion, sef yr union wrthwyneb i’r hafaliad uchod, gan baratoi ocsigen ar gyfer resbiradaeth unwaith eto, ag, weithiau, os caiff y planhigyn ei fwyta, er enghraifft yn achos llysiau megis tatws, yr carbohydrad hefyd, bydd yn cael ei fwyta, ei de-polymerise-io i lawr a’i amsugno unwaith eto.
TDOgyd
Yn olaf, os yw unrhyw gellwlos neu ffeibr ar ol wedi i’r sylweddau deithio drwy’r coluddyn fach, ni dreuliwyd hwy yn sylweddol yn bellach – nid oes gennym yr ensym cellwlas i ddiraddio bondiau beta 1,4 cellwlos. Yn y coluddyn mawr, fodd bynnag, gall bacteria, yn rannol, ddiraddio ychydig o’r cellwlos gan arwain at eplesu o'r cellobios a rhyddhawyd. Ni allwn ei dreulio felly yn gyffredinol, ond gall ein bacteria cydymaith wneud weithiau yn dibynnu ar argaeledd deunyddiau eraill. Wedi hyn, mae unrhyw wastraff yna’n teithio ar hyd y coluddyn fawr, sy’n echdynnu llawer o ddwr ohono nes ei fod yn soled; caiff ei basio yna i’r rectwm, lle y ceir ei gasglu a cywasgu at ei gilydd a’i storio dros dro, cyn iddo basio i’r anws a gael ei allgarthu allan o’r corff.
Isod, gweler crynodeb o’r broses;
- Rectwm ag anws – Gwastraff soled yn cael ei gasglu, ei storio dros dro a’i ysgarthu allan o’r corff
- Stumog – Dim treulio yn digwydd yma ar gyfer carbohydradau oherwydd pH rhy uchel
- Osoffogws – Cysylltu’r ceg gyda’r stumog
- Ceg – caiff y bwyd ei safnio i’r corff a dechrau treulio syml gan carbohydras
- Coluddyn mawr – Unrhyw wastraff anrheuliadwy yn cael y dwr wedi tynnu ohono a’i wneud yn fwy soled
- Celloedd y corff – Resbiradaeth yn digwydd, drwy adweithiad y glwcos gyda ocsigen y geir drwy anadlu
- Coluddyn bach – Treuliad carbohydradau yn cael ei gwblhau, a’r molecylau llai yn cael eu hamsugno i’r llif gwaed